یهودیت
یهودیت (به عبری: יהדות، Yahăḏūṯ) دین، فلسفه، فرهنگ و سبک زندگی قوم یهود است. یهودیت، نخستین دین ابراهیمی و نیز به عقیدهٔ بسیاری، نخستین دین سازمان یافتهٔ یکتاپرست به‌شمار می‌رود. تَنَخ که حاوی تورات، نوییم و کتوویم است، مجموعه متون مقدس یهودیت به‌شمار می‌آید. یهودیت شامل مجموعه گسترده‌ای از دیدگاه‌های مذهبی، تشریفات، شاخه‌ها، و متون مذهبی می‌باشد. امروز اکثر یهودیان پیرو سه شاخه ارتدوکس، لیبرال، و محافظه‌کار و اقلیتی هم پیرو بازسازی‌خواهی، قرائیم و یهودیت اومانیستی هستند؛ از لحاظ دیدگاه‌های مذهبی این شاخه‌ها بسیار متفاوتند. در حالی که یهودیان ارتدوکس باور به وحی تورات از طرف یهوه، پیروی سخت از قوانین مذهبی، و ظهور مسیحای موعود دارند، یهودیان لیبرال دارای باور به زندگی مدرن، استقلال شخصی، آزاداندیشی هستند. به باور یهودیان مذهبی، یهودیت، پیمان یهوه با بنی‌اسرائیل است.
یهودیت کانون بیشتر متون و سنت‌ها است و تاریخ، اصول و اخلاق آن بر ادیان ابراهیمی پس از خود از جمله مسیحیت و اسلام تأثیر به‌سزایی گذاشته است. بر طبق قوانین یهودیت، چه نوکیشان (افرادی که به واسطه ازدواج در تعداد بسیار محدود در هر نسل وارد جامعه یهودی شده‌اند) و چه افرادی که از مادر و پدری یهودی متولد شده‌اند، یهودی خطاب می‌شوند. گرچه یهودیت یک دین است، ولی یهودیان یک گروه قومی-مذهبی به‌حساب می‌آیند. مسئله نژادی و تست‌های دی‌ان‌ای فراوان این مسئله را تأیید می‌کند. دین یهودیت دارای تاریخ پیوستهً سه تا چهار هزار ساله است. یِهود (יְהוּדָה)، واژه‌ای عبری است، به معنای ستوده؛ همچنین صفتی اکتسابی است که به ساکنان یهودیه، قسمتی از سرزمین اسراییل که سبط یهودا بر آن زندگی می‌کردند، داده می‌شود، ولی همچنین برخی معتقدند در گذشته همه بنی‌اسرائیل همه را نیز به این نام خوانده‌اند. در ایران از عنوان «کلیمی» یعنی پیرو موسی کلیم‌الله (لقب اسلامی موسی) نیز برای نامیدن یهودیان استفاده می‌شود. به باور یهودیان مذهبی، اصل یهودیت از وعده خدا با ابراهیم، اسحاق، و یعقوب شروع می‌شود و رسماً با تحویل قوانین تورات به موسی و ورود بنی‌اسرائیل به سرزمین موعود کامل می‌شود.
پیروان یهودیت در بسیاری از کشورهای جهان ساکن هستند. جمعیت یهودیان جهان ۱۳٬۷۴۶٬۱۰۰ نفر (۱۷٬۹۳۶٬۴۰۰، شامل افرادی که برحسب هلاخا یهودی قلم داد نمی‌شوند)، معادل حدود ۰٫۱۹٪ جمعیت جهان می‌باشد. حدود ۶٫۱ میلیون نفر ساکن اسرائیل و ۵٬۲۷۵٬۰۰۰ (۶٫۸ میلیون کل) نفر ساکن ایالات متحده آمریکا و ۱٫۵ میلیون نفر در اروپا، و مابقی در اقیانوسیه، قاره آمریکا و آفریقا ساکنند. یهودیان ایران دارای تاریخ ۲٬۵۰۰ ساله هستند و برحسب آمار ۱۳۹۱، حدود ۸٬۷۵۶ یهودی ساکن ایران هستند.
واژه‌شناسی
اصطلاح «یهودیت» اولین بار در میان یهودیان یونانی‌زبان قرن اول میلادی به شکل «یودایسمس» به کار رفته است. معادل عبری آن—یهادوت—تنها به‌طور پراکنده در ادبیات یهودی قرون وسطی یافت می‌شود، اما در دوران معاصر نزد یهودیان رایج است. این لغت در یونانی به معنای «پیروی از اهالی یهودا» است. یهودا منطقه‌ای در اسرائیل است که محل سکونت سبط یهودا بوده است. «یهودا» به معنای «شکرگزاری» یا «ستایش» است. اصطلاح «یهودیت» هیچ معادلی نه در تَنَخ—مجموعهٔ متون مقدس یهودیان مشتمل بر تورات، کتب انبیاء و مکتوبات—دارد و نه در ادبیات ربانی؛ یهودیان در منابع کهن خود، تمام نظام دینی و اعتقادی خویش را «تورات» به معنای «شریعت» یا «آموزه» نامیده‌اند؛ مثلاً، تلمود داستانی حکایت می‌کند که یک بت‌پرست می‌خواست یهودی شود، اما مشروط بر اینکه کل تورات را در حالی که روی یک پا ایستاده به او تعلیم دهند. یک ربی یهودی (حاخام/روحانی) او را پذیرفت و پاسخ داد: «آنچه بر خود نمی‌پسندی، در حق همسایه‌ات انجام نده. این همهٔ تورات است و باقی جز تفسیر نیست.»
امروزه، یهودیان اصطلاحات «یهودیت» و «تورات» را تقریباً مترادف یکدیگر می‌یابند، اما «تورات» بیشتر کاربرد دینی دارد و «یهودیت» کاربرد غیردینی؛ بنابراین اصطلاح «یهودیت سکولار» —اعتقادات یهودیانی که ارزش‌های خاص یهودی را می‌پذیرند اما دین یهود را رد می‌کنند—تناقض‌آمیز نیست، ولی «تورات سکولار» اصطلاح صحیحی نیست. در عین حال، در عبری مدرن واژه «تورات» برای هر آموزه یا نظریهٔ دیگری (مثلاً «نظریهٔ مارکسیسم») نیز به کار می‌رود. یک تفاوت دیگر این است که «تورات» به عناصر ابدی و ایستا در زندگی و اندیشهٔ یهودیان اشاره دارد، حال که «یهودیت» واژهٔ پویاتری است و می‌تواند در معنای ادوار مختلف تاریخ یهودیت، مثل یهودیت هلنیستی، یهودیت ربانی، یهودیت قرون وسطی، و از قرن ۱۹ به بعد، یهودیت ارتدکس، محافظه‌کار و اصلاح‌گرا، به کار رود.[۹] «یهودیت» نامیدنِ دینِ موصوف در تنخ معمولاً نوعی زمان‌پریشی تلقی می‌شود، هم به این دلیل که در دوران شکل‌گیری تنخ هیچ یهودی‌ای (یعنی کسانی که متعلق به سبط یهودا باشند) وجود نداشتند، و هم به این دلیل که ویژگی‌های متمایزی وجود دارد که یهودیت بعدی را از تفکرات و عبادات پیشین جدا می‌کند، هرچند به اندازه‌ای نقاط مشترک دارند که بتوان یهودیت را تداوم دین باستانی موصوف در تنخ دانست.
اعتقادات و فلسفه یهود
فلسفه یهودی از تبیین بنی‌اسرائیل از سرچشمه جهان هستی و صفات ذاتی و فاعلی خداوند به گونه‌ای فلسفی نشأت می‌گیرد. از این‌رو کتاب مقدس عبری که تنخ نامیده می‌شود، منبعی بنیادی است که فلسفه یهودی بر اساس آن استوار می‌شود. خاخام‌ها در دوره تنائیم، که در فاصله قرن اول قبل از میلاد تا قرن دوم بعد از میلاد است و خاخام‌های دوره آمورائیم بین قرن دوم و ششم میلادی چنین بینشی را نسبت به خدا و ارتباط آن با کیهان به روشی مشابه ادامه دادند. این اندیشه‌ها، موضوعاتی چون وحدت، علم مطلق، قدرت مطلق، خیرخواهی خدا، اسرائیل و رسالتی که در قبال امت‌ها دارد، مفهوم ماشیح و نجات، هدف و قلمرو شریعت و هلاخا را دربر می‌گیرد. علاوه بر تلمود، در میشنا و میدراش نیز توجه دانشمندان به بحث‌های الهیاتی و فلسفی در چهارچوب تفکر یهودی معطوف شد. علاوه بر این، کابالا و متون عرفانی یهودیت نیز مشتمل بر پژوهش‌های نظری پیچیده‌ای دربارهٔ سیر اسطوره‌های آفرینش و ذات خداوندی است.
اصول دین
یهودیان معتقدند موسی ده فرمان و تورات را از کوه سینا با خود پایین آورد و به جز پنج کتاب (سفر) موجود، تورات محتوای دیگری هم دارد که آن را میشنا یا تورات شفاهی هم می‌نامند و در آن توضیح می‌دهد چگونه می‌توان قوانین پنج سفر را انجام داد. تفسیری که بر میشنا نوشته شده است گمارا نام دارد و این دو کتاب را با هم تلمود می‌نامند.
یهودیان سنتی معتقدند خداوند تورات مکتوب و شفاهی را به موسی داد و او آن‌ها را با رعایت امانت به یهودیان رسانید و آنچه که امروز در دست ماست هم دقیقاً همان نسخه اولیه است و همه دستورهای آن باید اجرا شود.
یهودیان لیبرال می‌گویند تورات الهام خداوند است اما انسان‌ها آن را نوشته‌اند و دستورهای اخلاقی آن همیشه لازم‌الاجرا هستند، برخلاف بسیاری از دستورهای آیینی که امروزه لازم نیست انجام شوند.
در یهودیت به بحث گذاشتن فرمان‌ها و تحقیق دربارهٔ چگونگی اجرای آن‌ها حرکتی مثبت تلقی می‌شود. تلمود پر است از قصه‌های کسانی که در این موارد با هم بحث می‌کردند. لطیفه‌ای در اینباره هست که می‌گوید «دو یهودی، سه نظر». برخی از این نظرات را همه یهودیان پذیرفته‌اند اما برخی دیگر هنوز مورد بحث هستند.
امروزه یهودیت رهبر واحدی ندارد که تصمیم بگیرد فرمان‌ها را چگونه باید اجرا کرد یا به چه چیز باید اعتقاد داشت. یهودیان اعتقادات و نظرات مختلفی دارند.
ده فرمان را همه یهودیان در پای کوه سینا شنیدند. این خاصیت ده فرمان است اما یهودیان در مورد این که که تمام ششصد و سیزده دستور تورات به یک اندازه اهمیت دارد اتفاق نظر ندارند.
یهودیت داگما (اصول عقاید) رسمی ندارد، هیچ مجموعه عقایدی نیست که یک یهودی باید باور داشته باشد؛ در واقع اعمال مهم‌تر از عقاید هستند. در طول تاریخ علمای یهود سعی به ایجاد اصول دین کردند، معروف‌ترین آنهاموسی بن میمون یک معلم معروف یهودی در قرن دوازدهم میلادی بود که فهرست اعتقادات سیزده گانهٔ یهودیان را چنین تنظیم کرد:
- خدا همه چیز را خلق نمود و هم چنان همه چیز را اداره می‌کند.
- تنها یک خدا وجود دارد که در همه چیز کامل است.
- خدا بدن ندارد و شبیه هیچ چیزی در این دنیا نیست.
- خدا همیشه بوده و همیشه خواهد بود.
- انسان‌ها باید تنها برای خدا عبادت کنند.
- کلام تمام انبیاء بنی اسراییل درست است.
- پیش گویی‌های موسی درست است و او بالاترین پیامبری است که بوده و خواهد بود.
- خدا تورات را به موسی داد.
- تورات تغییر نخواهد کرد و تورات دیگری هم نخواهد آمد.
- خدا افکار و اعمال همه را می‌داند.
- خدا کسانی را که از دستورهایش پیروی می‌کنند پاداش و مخالفینش را عذاب خواهد داد.
- ماشیح خواهد آمد.
- خدا مردگان را به زندگی برخواهد گرداند.
ده فرمان
ده فرمان عبارتند از:
- به خدا اعتقاد داشته باشید.
- جز او کسی یا چیزی را نپرستید؛ تصویر یا مجسمه‌ای را به عنوان خدا نسازید، به آن ارادت نورزید و آن را تعظیم نکنید.
- نام خدا را بیهوده نبرید.
- شبات نگه دارد یعنی در روز هفتم استراحت کنید.
- به والدین خود احترام بگذارید.
- قتل نکنید.
- زنا نکنید.
- دزدی نکنید.
- شهادت دروغ ندهید.
- به مال دیگری حسد نورزید.
آخرت و زندگی بعد از مرگ
در نخستین نوشته‌های تنخ یهودی، از زندگی پس از مرگ، کیفر و پاداش و بهشت و جهنم سخنی به میان نمی‌آید. اعتقاد بر این بود که مردگان به سرزمین مردگان که شئول نامیده می‌شد، می‌روند. مرگ زودرس، کیفر خدایی دانسته می‌شد که بدکاران و کافران به آن دچار می‌شوند،[۱۲] زندگی طولانی بالاترین خوش‌بختی بود[۱۳] و زندگی پس از مرگ نامشخص تلقی می‌شد.[۱۴] ظاهراً به این دلیل که مردم همسایه اسرائیل، به زندگی پس از مرگ به شیوه زندگی در قبر باور داشتند، اسرائیلیان از آن‌ها دوری می‌جستند. بنی‌اسرائیل، از دفن کردن اشیاء در گورها پرهیز می‌کردند؛ زیرا انسان را از خاک می‌دانستند که به خاک بازمی‌گردد.[۱۵] در دوره‌های بعدی، باور به آخرت در بین یهودیان به وجود آمد. در کتاب حکمت آمده است:
افراد پرهیزکار می‌توانند بعد از مرگ به باغ عدن که همان بهشت نیکوکاران است بروند. آن‌ها در آنجا لذت واقعی را که قابل شرح و توصیف نیست درک خواهند کرد و دوباره با کسانی که دوستشان دارند زندگی می‌کنند.
افرادی که خیلی بی‌گناه نبوده‌اند، بعد از مرگ، ابتدا به محلی به نام گِهینوم می‌روند. هر کار زشت، یک دیو خلق می‌کند که همان دیو در گهینوم او را شکنجه می‌کند، اما هیچ‌یک از یهودیان بیشتر از ۱۲ ماه در گهینوم نمی‌ماند. پس از آن به محل جاودانی‌اش در باغ عدن می‌رود.
افراد بسیار گناه‌کار یا کسانی که یهودی نیستند بعد از آن ۱۲ ماه به باغ عدن نمی‌روند، بلکه به عقیدهٔ بعضی نابود می‌شوند و به عقیدهٔ بعضی دیگر، تا ابد به حال پشیمانی زندگی می‌کنند.
وقتی مسیح می‌آید تا جهان کامل و نیک را آغاز کند، افراد پرهیزکار دوباره به دنیا برمی‌گردند تا فرصت تجربهٔ یک جهان پاک را داشته باشند؛ اما افراد بدکار باز نخواهند گشت.
کتاب‌های مذهبی
- ۱.تنخ شامل ۳۹ کتاب است که در دوره‌ای بیش از هزار سال به رشته تحریر درآمده‌اند. یهودیان و حتی مسیحیان برای کتاب مقدس، تقدس والایی قائلند و آن را الهام خداوند بر نویسندگان کتاب مقدس می‌دانند و بر این باورند که کتاب مقدس دو مؤلف دارد یکی خدا و دیگری بشر و بین ایندو عنصر خدایی و بشری جدایی وجود ندارد. تنخ خود به ۳ بخش تقسیم می‌شود:
طومار تورا مقدس که به منظور تشریفات مذهبی در یک کنیسه گشوده شده است. - ۲.تلمود تفاسیر تورا
سری تلمود بابلی - ۳.میدراش
- ۴. آثار هالاخایی
-
- ۱. تور
- ۲.میشنه تورا
- ۳.شولحان عاروخ
- ۴. رسالات سؤال و جواب
-
- ۵.توسفتا
- ۶.پیوت کتاب شعرهای مذهبی
- ۷.زوهر کتاب اصلی عرفان یهودی یا کابالا
- ۸.سیدور کتاب نماز و ادعیه
ملاک یهودی بودن
یهودیت برخلاف اسلام و مسیحیت تأکید زیادی به مسئله قومیت دارد. از این رو یهودیت ترکیبی از دین و نژاد است. یهودیت ارتدوکس معتقد است، شخصی که از مادر یهودی به دنیا آمده، ولو به دین دیگر بگراید، باز هم یهودی است. به صورت تاریخی، یهودی که مدعی الحاد است، ممکن است عنوان حِرِم (به عبری: חרם) به خود بگیرد، اما اعلام الحاد او موجب از دست دادن عنوان یهودیت از وی نمی‌شود. برای نمونه مورد باروخ اسپینوزا را ببینید.
بر اساس باورهای یهودیان همچنین آنوسیان (یعنی کسانی که به‌رغم میل خود به دین دیگری گرویده‌اند) و فرزندان دختری آنان، یهودی حساب می‌شوند. البته در قرائیم فرزندانی که از پدر یهودی زاده می‌شوند یهودی به حساب می‌آیند و تا ۹ نسل ادامه خواهد داشت.
در یهودیت، عنوان خاصی برای کسانی که یهودی هستند، ولی شریعت یهود را رعایت نمی‌کنند وجود دارد که آن‌ها را مِشومدیم (به عبری: משומדים) می‌نامند، در بین علمای یهود در مورد نحوه رفتار با آنان، بر اساس قانون شریعت، بحث زیادی وجود دارد، اما در مورد یهودیت آنان اختلاف نظری وجود ندارد.
کسی که ایمان خود به یهودیت را از دست می‌دهد، همواره می‌تواند به این آیین بازگردد؛ و در این حالت هیچ احتیاج به مراسمی رسمی یا خاص نیست.
همچنین تعاریف دیگری بر اساس تست دی‌ان‌ای و تشخیص کروموزوم وای هارون (Y-chromosomal Aaron)، وجود دارد؛ که این مطلب تا حدود زیادی اشکالات فراوان دارد زیرا انسان‌های روی زمین با یک دیگر از نظر نژادی آمیخته شده‌اند و چون نژاد خالصی هم وجود ندارد، پس این مطلب نادرست است.
گرویدن به یهودیت
گرویدن به یهودیت (عبری: גיור) اقدامی رسمی از سوی فردی جنتیل است که قصد دارد به عنوان یک عضو کامل یک جمعیت یهودی درآید. یک تغییر دین معمولاً اقدامی مذهبی و ابراز نزدیکی با مردم یهودی و گاهی سرزمین اسرائیل است.
برخلاف باور عموم گرویدن به یهودیت ممکن است، گر چه نسبتاً کم اتفاق می‌افتد. یهودی شدن نسبت به گرویدن به مذاهب ابراهیمی دیگر سخت‌تر، و ممکن است چند سال به طول بکشد. از آنجا که گرویدن به یهودیت بر غیر بنی اسراییل لازم نیست و نزد یهودیت شرط خداپرستی برای غیر اسراییل کافیست، لذا معمولاً خاخام‌ها ممکن است فرد را از این کار نهی کنند و تنها وقتی که فرد جدیّتِ خود را ثابت کند شخص خاخام دست بکار می‌شود.
بنا به حکم حلاخا شرط اول یهودی بودن شجره مادری می‌باشد، لذا فردی که فقط پدر یهودی داشته باشد باید مانند یک گوییم رسماً مراحل دراز یهودی شدن را دنبال کند، این در حالیست که فردی که حتی مادر مادر مادرش یهودی بوده، مستقیماً یهودی بحساب می‌آید، حتی اگر چند نسل پیرو دین دیگری بوده باشند، با این وجود یهودی محسوب می‌شوند و به نیاز به عضویت سخت و رسمی نمی‌باشند. مذهب ریفورم فردی که فقط پدر یهودی داشته باشد را قبول دارد.
تقسیمات سنتی و نژادی
ملت یهود خود به چند دسته تقسیم می‌شود که از نظر ظاهری، رنگ، فرهنگ، موقعیت مکانی، آداب و رسوم متفاوت هستند.
- اشکنازی: یهودیان که ریشه از اروپا و روسیه دارند.
- میزراهی: یهودیان که ریشه از خاورمیانه هستند.
- سفارادی: یهودیان ساکن حوضه دریای مدیترانه در اروپا و مراکش هستند.
- بتا اسراییل: یا یهودیان اتیوپی که سیاه پوستند.
- بنه روما: یهودیانی که از ایتالیا سرچشمه می‌گیرند.
زبان‌ها
الفبای عبری
حروف الفبای عِبری در نوشتن خط عبری و نیز برخی نشانه‌های علمی و ریاضی بکار می‌رود.
لباس‌های مذهبی
لباس مردان: در کنیسه‌ها و جوامع مذهبی کلاهی بنام کیپا، که از جنس مخمل یا ساتن یا کاموایی است، به‌سر گذاشته می‌شود و لباسی سفید و شلواری سیاه می‌پوشند و برای خواندن نماز شالی بنام تالیت و تفیلین (دو نوار سیاه رنگ که دارای جعبه‌ای از آیات تورا می‌باشد که یکی به‌دست و دیگری به روی پیشانی بسته می‌شود) می‌بندند. بعضاً رسم است که شال باریکی بنام آتاراه روی تالیت می‌اندازند. همچنین بندی بنام ضیضیت از روی شلوار آویزان می‌گردد.
نمازها
یهودیان معمولاً در هر روز سه نماز می‌خوانند و در روز شبات و سایر روزهای مقدس فرقه‌های ارتدکس و محافظه کار یک نماز اضافی هم به نام موساف خوانده می‌شود. نماز پنجمی هم به نام نئیلا وجود دارد که اکنون تنها در یوم کیپور دهمین روز از ماه تیشری که اوایل پاییز است خوانده می‌شود. می‌توان نماز را فرادی یا به جماعت یا به همراه منیان خواند. مثل نماز اسلامی در یهودیت هم نماز جماعت ارجح است و بخش‌هایی هم دارد که جز در جماعت اجرا نمی‌شود. اکثر مراسم آیینی در یهودیت با ملودی سنتی به نام نیگون به حالت آوازی قرائت می‌شود. در هر کنیسه، سکویی کم ارتفاع وجود دارد که حزان بر فراز آن این مناجات را رهبری می‌کند.
اعیاد و مناسبت‌ها
برگزار کردن اعیاد در یهودیت ریشه مرکزی ارتباط بشر با خدا و جهان می‌باشد. اعیاد مذهبی که بیشتر نشانهٔ رویدادهای مذهبی نظیر خروج از مصر و نزول تورا یا ارتباط با طبیعت دارند، این اعیاد شامل:
- پسح یا فصح هم نماد آزادی است و هم شکل‌گیری قوم یهود.
- شاوت یا عید هفته‌ها
- روش هشانا: عیدی است که نمود شروع سال یهودی است.
- یوم کیپور: روز آمرزش نیز شناخته می‌شود.
- حنوکا
- پوریم
- عید سوکوت: دو هفته پس از روش هشانا و پنج روز پس از یوم کیپور آغاز می‌شود و هشت روز ادامه دارد. باورمندان یهودی در این مدت، به برپایی سوکا می‌پردازند.
- سیمخا توراه (شادمانی تورات) – جشن پایان قرائت پنج صحیفه کتاب مقدس در پایان عید هشت روزهٔ سوکوت.
- تو بیشوات
- آسارا بتوت
- تیشا بآو
علاوه بر اعیاد و مناسبتهای قید شده، مناسبتهای زیر نیز توسط بسیاری از یهودیان، به‌خصوص در اسرائیل برگزار می‌شوند.
- روز هولوکاست:
- سالروز استقلال اسرائیل
- یوم یروشالاییم یا روز اورشلیم: روز یک‌پارچه‌شدن شهر اورشلیم در پی پیروزی اسرائیل در جنگ شش روزه.
چرخه زندگی
نقاط مهم حیات یک یهودی
- تولد
- بریت میلا: نوزاد پسر در هشتمین روز تولد ختنه و نام‌گذاری می‌شود.
- پیدیون هابن: رسمی است که پدر کودک انجام می‌دهد تا برای اولین فرزند پسرش از معبد نجات بطلبد. بط لاویان و کاهنان این رسم را اجرا نمی‌کنند.
- بت میتزوا: در دوازده سالگی دختر برگزار می‌شود و پس از آن او یک زن تلقی می‌شود.
- برمیتزوا: همان مراسم در سیزده سالگی یک پسر است که تورات خوانی و دعاهای خاصی هم دارد.
- ازدواج
- تولد اطفال
- مرگ
زیارتگاه‌ها
- دیوار نُدبه (در عبری: הכותל המערבי، تلفظ: کوتِل همعرابی (به معنای دیوار غربی)، تلفظ عامیانه عبری: کُتِل) مقدس‌ترین مکان مذهبی یهودیان است که بر روی تپه موریا در شهر اورشلیم قرار دارد. بر باور یهودیان دیوار ندبه از آخرین باقی‌مانده‌های هیکل سلیمان و دومین پرستش‌گاه اورشلیم و مرکز دعا برای یهودیان سراسر جهان است.
نمای دیوار ندبه در شهر اورشلیم - حرم ابراهیمی یا غار پدران:در اورشلیم مکانی که آدم، حوا، ابراهیم، اسحق، لیاه، یعقوب، ساره و ربکا در آن به‌خاک سپرده شده‌اند.
- آرامگاه مادران:در طبریه آرامگاه میریام، صفورا، یوکابد، ابیگاییل و الیشوا می‌باشد.
- آرامگاه استر و مردخای در همدان
- آرامگاه راحل در نزدیکی بیت لحم
- آرامگاه داود در اورشلیم
- آرامگاه دانیال در شوش
- آرامگاه حبقوق در تویسرکان و همچنین در حکوک، اسرائیل.
- آرامگاه بنیامین در کفار سابا
- آرامگاه یوسف در نابلس، قبرهای افرایم و منسی فرزندان یوسف هم در این آرامگاه هست.
- آرامگاه چهار انبیاء در قزوین
شهرهای مقدس
روحانیون
- کوهن:رهبران مذهبی از نسل هارون که رهبری قوم را در گذشته بر عهده داشتند.
- لاویان: لاویان طبقه روحانی بودند که فرزندان لوی یکی از فرزندان یعقوب بودند. این قبیله به صورت کلی وظیفه انجام اعمال مذهبی را داشتند.
- خاخام یا ربی:که مسئول امور مذهبی می‌باشد.
- حذان:قاری ادعیه (اذان‌گو)
- گبای:متصدی امور روزمره، خادم
تقسیمات مذهبی
جز سه گروه محافظه کار، اصلاح طلب و ارتدوکس گروه‌هایی با تعداد کمتری هم وجود دارند مثل قرائون. هر گروهی بر اساس فهم خودش از یهودیت اعمال خودش را دارد. برخی از یهودیان بسیاری قوانین را کنار گذاشته‌اند؛ مثلاً اصلاح طلبان یا لیبرال‌ها کشروت یا شبات را رعایت نمی‌کنند و به جای آن جنبه‌های اخلاقی یهودیت را مدّ نظر قرار می‌دهند. یهودیان که دیدند با این اوضاع سُنن یهودی از دست می‌رود برای حفظ سنن، محافظه‌کاران را به وجود آوردند. ارتدوکس‌ها این هر دو را مردود می‌شمرند و تغییراتی را که آن‌ها به وجود آورده‌اند از اعتبار ساقط می‌دانند. نیمی از یهودیان با این وجود عضو یا پیرو هیچ‌کدام از این گروه‌ها نیستند.
یهودیان ایران
پیشینه حضور یهودیان در ایران به ۲۷۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. آن‌ها پس از ویرانی معبدشان توسط بخت النصر فرمانروای بابل، به مناطقی در جنوب عراق فعلی و ایران که زیر سلطه بابلی‌ها درآمده بود کوچانده شدند. از اماکن مذهبی مقدس نزد یهودیان در ایران می‌توان به آرامگاه استر و مردخای و قبر حجی پیامبر در همدان و پیغمبریه در قزوین و آرامگاه بشیر و نذیر در بهبهان و آرامگاه دانیال نبی در شوش و قبرستانی به نام گیلیارد در دماوند و بسیاری دیگر اشاره کرد. ایران پس از اسرائیل و ترکیه دارای بیشترین جمعیت یهودی در خاورمیانه است.
یهودستیزی
فریدریش نیچه، زبان‌شناس و منتقد آلمانی، با آن که یهودستیز نبود[۵۳] اما آنان را متهم کرده که صفات پَست را مبدل به ارزش‌های اجتماعی کرده‌اند:
اگر تصمیم بر این باشد که کودکان، متقی پرورش داده شوند آگاهی از ۶۱۳ حکم تورات حیاتی است. این احکام، قوانین آیین یهود هستند که مطابق با سفر خروج، خداوند آن‌ها را به موسی عطا کرد. فرد متقی باید به آرا و تفاسیر این احکام آشنا باشد؛ بنابراین پرهیزگاری و قداست به فرایند یادگیری و آموزش نیاز دارد. باسواد بودن، حداقل برای مردان، امری فراگیر است و به مدرسه رفتن در سنین اولیه شروع می‌شود. پسران زبان عبری می‌آموزند و باید کتاب مقدس را مطالعه کنند. سپس زبان آرامی می‌آموزند که زبان کتاب بزرگ قانون بابلی تلمود متعلق به قرن ۶ است. امروزه، بسیاری از یهودیان به چنین آموزش‌های دینی وسیعی مبادرت نمی‌ورزند.
generic priligy online The aim of this study was to elucidate the expression pattern of DAX 1, ER О±, ER ОІ, and AR in different types of breast carcinoma by immunohistochemical techniques and Western blot analysis, to improve our knowledge of the influence of these receptors in the development and progression of breast cancer and their possible influence in endocrine therapies