نجاسات

خون

مسأله 95 ـ احتیاط مستحب آن است که از زرده تخم مرغی که ذرّه‌ای خون در آن می‏باشد اجتناب شود.(فتوای آیت الله سیستانی)

امام خمینی رحمه الله علیه، احکام مربوط به خون را در مسئله های ۹۶ تا ۱۰۴ رساله توضیح المسائل شرح داده اند:

‏‏مسئله ۹۷ـ ‏‏چنانچه حیوان حلال گوشتی را طبق دستوری که در شرع معین شدهاست، ذبح کنند ‎‏و خون آن حیوان به اندازه ی معمول خارج شود، خونی که در بدنش باقی می ماند، پاک است، ولی‏‎ ‎‏در صورتی که به علت نفس کشیدن یا به دلیل این که سر حیوان در جای بلندی قرار داشته، خون به‏‎ ‎‏بدن حیوان بازگردد، آن خون نجس است.‏

‏‏مساله ۱۰۰ـ‏‏ خونی که از میان دندانها بیرون می آید، در صورتی که بواسطه ی مخلوط شدن با آب‏‎ ‎‏دهان از بین برود، پاک است، و بلعیدن آب دهان در این صورت اشکالی ندارد.

ادرار و مدفوع

پاک ها

• همه ی حیوانات حلال گوشت، چه اینکه پرنده باشد مانند کبوتر و گنجشک و یا اینکه غیر پرنده باشد مثل گاو و گوسفند.
• حیوانات حرام گوشتی که دارای خون جهنده نیستند، مانند ماهی بدون پولک و مار.
• پرندگانِ حرام گوشت، مانند طوطی و کلاغ.

منی

چنانچه کسی پس از بول استبرا کند و همراه با آن مایعی خارج شود که نداند منی است یا نه، در صورتی که به منی بودن آن یقین حاصل نکند و نیز خروج آن همراه با علامت های شرعی خروج منی نباشد، حکم منی را ندارد و پاک خواهد بود.

مردار

مسأله 91 ـ داروها، عطر، روغن، واکس و صابون که از کشورهای غیر اسلامی می‏آوردند، اگر انسان یقین به نجاست آنها نداشته پاک است.(فتوای آیت الله سیستانی)

آیه الله خامنه ای، مردار را در دو دسته مورد بررسی قرار داده اند:

مردار انسان

مردار مسلمان نجس است به جز در این موارد:

• اجزای بی روح او، از قبیل ناخن و دندان و مو.
• شهید در معرکه باشد.
• او را غسل داده باشند.

شراب

امام خمینی قدس سره الشریف بیان کرده اند:

‏‏مسئله ۱۱۴ـ‏‏ موادی مانند خرما و مویز و کشمش و آب آنها، چنانچه جوش بیایند پاک، و خوردن‏‎ ‎‏آنها حلال است.‏

عرق جُنُب از حرام‏

امام خمینی در این جا، به موضوعی اشاره کرده اند که در باب نجاسات قابل تأمل است و آن عرق جنب از حرام است:

مساله ۱۱۶ـ ‏‏عرق جنب از حرام، نجس نیست، لیکن احتیاط واجب بر آن است که با‏‎ ‎‏بدن یا لباسی که به آن آلوده شده است، نماز خوانده نشود.‏

‏‏مساله ۱۱۷ـ‏‏ چنانچه انسان در موقعی که نزدیکی، حرام است، مثلاً در هنگام روزه ی‏‎ ‎‏ماه رمضان، با همسر خود نزدیکی کند، بنابر احتیاط واجب باید از عرق خود در هنگام نماز‏‎ ‎‏اجتناب نماید.‏

مساله ۱۱۸ـ‏‏ در صورتی که جنب از حرام، به واسطه ی ذیق و تنگی وقت، به جای غسل، تیمم نماید‏‎ ‎‏و پس از تیمم کردن و ادای نماز عرق کند، بنابر احتیاط واجب باید از عرقِ خود در هنگام نماز‏‎ ‎‏اجتناب نماید، ولی چنانچه بواسطه ی داشتن عذر دیگری غیر از تنگی وقت تیمم کند، اجتناب لازم نیست.‏

نکات تکمیلی نجاسات

1. عرق جنب از حرام پاک است، لیکن احتیاط واجب بر این است که با این عرق نماز خوانده نشود.
2. رد و اثر کم رنگ خون که پس از شستن لباس، بر روی آن باقی می‌ماند، در صورتی که عین خون نباشد و فقط رنگ آن باقی مانده باشد، پاک است.

احکام نجاسات

امام خمینی احکام کلی نجاسات را در سیزده مسئله شرح داده اند:

مسئله ۱۳۵ـ‏‏ نجس کردن خط قرآن و یا ورق آن حرام است، و چنانچه نجس شود باید‏‎ ‎‏فوراً آن را آب کشی نمود.‏

مسئله ۱۳۶ـ‏‏ در صورتی که جلد قرآن نجس شود، چنانچه بی احترامی به قرآن باشد‏،  ‎‏باید آن را آب کشی نمود.‏

مسئله ۱۳۹ـ‏‏ احتیاط واجب بر آن است که از دادن قرآن به شخص کافر اجتناب کنند، و‏‎ ‎‏در صورتی که قرآن در دست اوست، در صورت امکان از او پس بگیرند.‏

مسئله ۱۴۰ـ‏‏ چنانچه ورق قرآن یا چیزی که احترام آن لازم است، مثل کاغذی که‏ ‏نام خدا یا پیامبر ‏‏صلوات الله یا امام معصوم ‏‏علیه السلام‏‏ بر آن نوشته شده، در مستراح بیفتد، خارج کردن‏‎ ‎‏و آب کشیدن آن اگرچه خرج داشته باشد واجب است، و چنانچه بیرون آوردن آن ممکن‏‎ ‎‏نباشد، باید به آن مستراح نروند تا یقین کنند که آن ورق پوسیده شده است. همچنین است اگر تربت در‏‎ ‎‏مستراح بیفتد و خارج کردن آن مقدور نباشد، باید تا زمانی که یقین نکرده اند که به کلی از‏‎ ‎‏بین رفته نباید به آن مستراح بروند.‏

مسئله ۱۴۳ـ‏‏ در صورتی که انسان ببیند که شخصی چیز نجسی را می خورد و یا با لباس نجس نماز‏‎ ‎‏می خواند، لازم نیست که حتماً به او بگوید.‏

مسئله ۱۴۴ـ‏‏ چنانچه قسمتی از خانه یا فرش کسی نجس شده باشد و ببیند که بدن یا لباس یا‏‎ ‎‏لوازم دیگر کسانی که وارد خانه ی او می شوند با رطوبت به جای نجس رسیده است،‏‎ ‎‏لازم نیست که به آنان بگوید.‏

مسئله ۱۴۵ـ‏‏ چنانچه صاحب خانه در اثنای غذا خوردن بفهمد که غذا نجس است، باید‏‎ ‎‏به میهمانها بگوید، اما چنانچه یکی از مهمان ها بفهمد، لازم نیست که به دیگران هم خبر بدهد،‏‎ ‎‏لیکن اگر طوری با آنان معاشرت دارد که می داند در صورت نگفتن، خود او هم‏‎ ‎‏نجس خواهد شد باید بعد از خوردن غذا به آنان بگوید.‏

مسئله ۱۴۶ـ ‏‏چنانچه چیزی را که شخص عاریه کرده نجس شود، اگر بداند که صاحب آن مال، آن‏‎ ‎ را در خوردن و آشامیدن استعمال می کند، بر او واجب است که به او بگوید.‏

مسئله ۱۴۷ـ‏‏ طفل ممیزی که خوب و بد را تشخیص می دهد، اگر سن تکلیفش هم نزدیک‏‎ ‎‏است اگر بگوید که چیزی را آب کشیدم، دوباره باید آن را آب کشید، ولی اگر بگوید‏ ‏چیزی که در دست اوست نجس است، احتیاط آن است که از آن دوری کنند.

راههای اثبات نجاست

نجـس بودن چیـزی از سه طریق اثبات می‌شود:

۱. خود شخص، یقین حاصل کند که چیزی نجس است.

۲. ذوالید یعنی کسی که مالی در اختیار دارد (مانند صاحب خانه، امین، فروشنده و یا خدمتکار) خبر از نجاست آن چیز دهد.

۳. دو شخص عادل بر نجاست آن چیز گواهی دهند.

نکته؛ هرگاه طفلی که در آستانه‌ی رسیدن به سن بلوغ است از نجس شدن چیزی خبر دهد که در اختیار او بوده است، باید سخن او را قبول کرد و به بیان بهتر، قول وی در این باره معتبر است.

آیت الله سیستانی:

مسأله 117 ـ چیز نجسی که انسان شک دارد پاک شده یا نه، نجس است. و چیز پاک را اگر شک کند نجس شده یا نه، پاک است. و اگر هم بتواند نجس بودن یا پاک بودن آن را بفهمد، لازم نیست وارسی کند.
مسأله 118 ـ اگر بداند یکی از دو ظرف یا دو لباسی که از هر دوی آنها استفاده می‏کند نجس شده و نداند کدام است، باید از هر دو اجتناب کند. ولی اگر مثلاً نمی‏داند لباس خودش نجس شده یا لباسی که از تصرّف او خارج بوده و مال دیگری می‏باشد، لازم نیست از لباس خودش اجتناب نماید.

راههای نجس شدن چیزهای پاک

برای این که چیز پاکی نجس شود حصول سه شرط لازم است:

۱. چیز پاک با چیز نجس تماس پیدا کند.

۲. هر دو چیز یا یکی از آن دو چیز رطوبت داشته باشد.

۳. رطوبت مذکور به قدری باشد که سرایت کند.

نکته 1- متنجس اول یعنی آن چیزی که با عین نجاست تماس یافته و نجس شده است، چنانچه دوباره با چیزی که پاک است تماس حاصل کند و در این تماس، یکی از آنها تر باشد، آن چیز پـــاک را نجس خواهد کرد، و متنجس دوم یعنی همین چیزی که بر اثر تماس با متنجس، نجس شده است، اگر با چیز پاکی تماس داشته باشد، بنابر احتیاط واجب آن را نجس می ‌کند، ولی متنجس سوم، دیگر هیچ چیز پاکی را با تماس با خود، نجس نمی‌ کند.

مسأله 124 ـ اگر مگس یا حیوانی مانند آن روی چیز نجسی که تر است بنشیند، و بعد روی چیز پاکی که آن هم تر است بنشیند، چنانچه انسان بداند نجاست همراه آن حیوان بوده، چیز پاک نجس می‌شود، و اگر نداند پاک است.(آیت الله سیستانی)

پاسخ به برخی سؤالات فقهی درباره نجاسات و احکام آنها

پرسش ۱- آیا اگر مقدار خون کمتر از یک درهم باشد، باعث نجس شدن اشیا می شود؟

پاسخ: نجس می شود ولی می توان با وجود آن نماز خواند.

پرسش ۲- فاصله چاه دستشویی تا چاهی که آب آن برای استحمام و شستشو استفاده می‌شود باید چقدر باشد تا چاه آب نجس نشود؟

پاسخ: در زمین سفت حداقل دو و نیم متر و در زمین سست حداقل سه و نیم متر فاصله باشد.

پرسش ۳- چنانچه حیوانی از یک ظرف، مقداری آب بخورد آیا می‌توان از آن آب استفاده کرد؟

پاسخ: آب نیم‏ خورده ی حیوانات نجسی مانند خوک و سگ نجس است، امّا نیم‌ خورده ی حیوانات حرام‌ گوشت دیگر مانند گربه و جانوران درنده پاک است هرچند که خوردن آن مکروه است.