نماز قضا

آیا نماز قضا اذان و اقامه دارد؟

از آنجایی که اذان و اقامه از امور عبادی مستحب است و حتی در نمازهای یومیه هم واجب نیست؛ برای نماز قضا نیز همین حکم را دارد. به طور مسلم اگر نمازگزار برای نماز قضا اذان و اقامه بگوید ثواب بیشتری کسب خواهد کرد، ولی اگر هم نگفت، مانعی ندارد. حال اگر شخصی بخواهد سریع نماز قضا را به جا بیاورد و یا به دلیل کثرت نمازهای قضا می‌خواهد نمازهای بیشتری را بخواند، می‌تواند از مستحباتی چون اذان و اقامه بگذرد.

حکم بلند خواندن حمد و سوره در نماز قضا

در نماز قضای صبح و مغرب و عشا، همانند نماز ادا باید حمد و سوره بلند خوانده شود.

اول نماز قضا یا نماز واجب؟

کسی که نماز قضای روزی که می‌خواهد نماز اداء را بخواند، بر او واجب باشد، احتیاط واجب نماز قضاء بر نماز اداء همان روز مقدم است.

به طور مثال کسی که فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد، بهتر این است که اگر وقت فضیلت نماز آن روز از دست نمی­رود، اوّل آن را بخواند بعد مشغول نماز آن روز شود و نیز اگر از روزهای پیش نماز قضا ندارد، ولی یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده است، در صورتی که وقت فضیلت آن نماز از دست نمی­رود، بهتر این است که نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند.

اگر تعداد نماز قضا را ندانیم چه کنیم؟

اگر فرد تعداد نماز‌های قضای خود را نمی‌داند و نمی‌تواند آن را حساب کند، هر مقدار که احتمال می‌دهد نماز قضا شده را باید بخواند. بنابر نظر مراجع تقلید بزرگوار، خواندن کمترین تعداد نمازی که فرد یقین دارد، کفایت می‌کند. به عنوان نمونه اگر احتمال فرد بین دو عدد دو یا سه باشد مقدار کم را انجام بدهد، کافی است؛ لکن احتیاط واجب آن است چنانچه شماره آنها را قبلاً می‌دانسته و بعد فراموش نموده‌، مقدار زیادتر را بخواند.

نماز قضا در سفر

تعداد رکعت‌های نماز قضای هر نوبت از نماز برابر با تعداد رکعت‌های همان نماز است. مثلاً نماز صبح دو رکعت است و نماز قضایش هم دو رکعت خواهد بود، اما نمازی که در زمان مسافرت قضا شده است قضای آن هم به صورت شکسته خوانده می‌شود. به طور مثال نماز ظهر و عصر که در سفر قضا شده باید قضای آن نیز شکسته به جا آورده شود.

‌‌مسأله دیگر این که اگر فرد در سفر بخواهد نمازهایی که در حضر بوده را قضا کند می‌بایست کامل و تمام بخواند و اگر در حضر بخواهد نمازهای قضای سفر را به جا آورد باید شکسته بخواند.

نماز قضا زن حائض

نمازهای یومیه‌ای را که زن در حال حیض یا نفاس نخوانده است، قضا ندارد. ولی اگر زن حائض یا نفساء قبل از تمام شدن وقت نماز، عذر آنان برطرف شود و بتوانند با غسل ولو یک رکعت از نماز را در وقت آن درک بکنند، باید بخوانند و اگر نخوانند قضای آن به عهده آنهاست.

نماز قضا نماز آیات

نماز آیات، از نمازهای واجب است که هنگام رخ ‌دادن برخی حوادث طبیعی مانند زلزله، خورشید گرفتگی (کسوف) و ماه ‌گرفتگی (خسوف) واجب می‌شود. از دیگر پدیده‌هایی که سبب واجب ‌شدن این نماز می‌شود، بادهای سرخ و زرد است، در صورتی که موجب ترس بیشتر مردم شود.

وقت نماز آیات مربوط به کُسوف (خورشید گرفتگی) و خُسوف (ماه‌ گرفتگی)، از اوّل گرفتگی قرص تا آغاز ظاهر شدن آن یا تا پایان ظاهر شدنش است. در صورتی که نماز آیات کُسوف و خُسوف در وقتش خوانده نشود، قضای آن واجب است.

نماز آیات مربوط به زلزله و بادهای سرخ و زرد به‌ جز نماز آیات کسوف و خسوف قضا ندارند و هر زمان به جا آورده شود، به نیت اداء خوانده می‌شود.

آیا می‌توان نماز قضا را به جماعت خواند؟

نماز قضا را می‌توان به جماعت خواند و فرقی نمی‌کند که امام جماعت در حال خواندن نماز ادا باشد یا نماز قضا. همچنین لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند به طور مثال اگر نماز قضای صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند، اشکالی ندارد.

قضای نماز شب

اگر کسی از عبادت شبانه، یعنی نافله نماز شب محروم ماند، شایسته است که قضای آن را در روز به جای آورد. به گفته روایات، قضای نماز شب سرّی از اسرار آل محمد (علیهم‌السلام) است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ خِلْفَةً لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يَذَّكَّرَ أَوْ أَرَادَ شُكُورًا»؛ و او خدایی است که شب و روز را جانشین یکدیگر قرار داد، برای آن کس که خواهد به شب یا روز متذکر (خدا) شود یا شکر او به جای آرد.

جالب است بدانید که اهمیت و جایگاه نماز شب به قدری والاست که قضا کردن آن نیز راهکاری برای بهره‌مندی از فیوضات الهی این عمل پسندیده است. رسول خدا (صلّى‌الله‌عليه‌وآله) فرمود: «خـداونـد به كسـى كه نـماز شـب تـرك شـده را در روز قـضا كـند، افـتخار مى‌كـند و مـى‌فرمـايد: «اى فـرشـتگان مـن! بنـده مـن قضـاى چيـزى را كه مـن بر او واجـب نـكرده‌ام به جـا مـى‌آورد، شاهد باشيد كه من او را آمرزيدم».

گرچه اصلِ نمازهاى نافله و نماز شب مستحب است نه واجب، ولى همين مستحبّات را هم مى‌توان قضا كرد، تا به فضيلت و پاداش اقامه نمازهاى مستحب رسيد و از رحمت الهى برخوردار شد.

نماز قضا اموات

وقتی برای مرده ای نماز قضا می‌خوانیم و آن را هدیه می‌کنیم، نیت ما باید چگونه باشد. دقیقا در نیت باید چه بگوییم؟ و اگر مرده‌ای نماز قضا نداشته باشد و ما برای او نماز قضا بخوانیم چه حکمی دارد؟ آیا ثوابش به او می‌رسد؟

خواندن نماز قضا برای اموات به عنوان هدیه مانعی ندارد و باعث سبک شدن بار گناهان متوفی و نجات او از فشار و سختی می‌گردد. همچنین انجام این عمل باعث افزایش درجات معنوی او در عالم برزخ و قیامت و باعث آرامش روحی او می‌شود.

اما نیت نماز میت مانند نیت کارهایی است که انسان برای خودش انجام می‌دهد. فقط می‌بایست مشخص کرد که این عمل از طرف چه کسی انجام خواهد شد. به طور مثال برای خواهرم این عمل (مثلاً نماز ظهر) را انجام می‌دهم قربة الی الله.

نماز خواندن برای اموات هر چند که نماز قضا نداشته باشند، ثواب فراوانی دارد و ثوابش به آن مرده می‌رسد. همچنین قابل ذکر است که اگر فرد خودش نماز قضا داشته باشد، مانعی ندارد که گاهی برای اموات هم نماز قضا بخواند و به آنها هدیه کند.

نماز قضا برای والدین

نماز قضای والدین از احکامی است ادای آن پس از مرگ والدین، بر پسر بزرگتر واجب است. اما در بین علمای دین در این مسئله اختلاف نظر است که آیا فقط قضای نمازهای پدر، واجب است یا شامل قضای نمازهای مادر نیز می‌شود. طبق فتوای مشهور فقیهان، فقط قضای نماز پدر واجب است و نسبت به مادر برخی قائل به احتیاط واجب یا مستحب شده‌اند.

همچنین نسبت به اینکه نماز فوت شده والدین در صورت عذر و سهو یا مرض موت و یا عمد باشد، میان فقها اختلاف نظر است و مشهور فقها حتی در موارد ترک عمدی نماز والدین، قائل به واجب بودن قضای نماز آنها بر پسر بزرگتر هستند. پسر بزرگتر می‌تواند خودش نمازها را بخواند یا این که شخصی را اجیر کند تا قضای نمازها را به جا آورند. همچنین اگر میت وصیت کرده باشد که برای او نماز بخوانند در صورتی که نماز خوانده شود از پسر بزرگ ساقط است.

چند نکته:

. یکی از نمازهای واجب، قضای نماز پدر است که بر پسر بزرگتر (بزرگترین پسر در زمان وفات پدر) واجب است. برخی مراجع تقلید (خامنه‌ای، گلپایگانی، اراکی، مکارم، نوری، فاضل، بهجت، صافی) قضای نماز مادر را نیز بر پسر بزرگ واجب می‌دانند.

. بر پسر بزرگتر واجب است آن مقدار از نمازها و روزه‌هایی را که یقین دارد از پدر و مادرش فوت شده است قضا کند و اگر نمی‌داند که از پدر یا مادرش نماز و روزه قضا شده یا نه، چیزی بر او واجب نیست و تفحص و جستجو نیز لازم نمی‌باشد.

. کسی که خودش نماز و روزه قضا دارد و نماز پدر و مادر نیز بر او واجب شده، در انجام هر یک مخیَّر است و به عبارت دیگر هر کدام را اول به جا آورد صحیح است.

اجرت نماز قضای میت (نماز استیجاری)

نماز استیجاری نمازی واجب یا مستحبی است که در برابر گرفتن مبلغی، به نیابت از دیگری خوانده می‌شود. اگر کسی بدون گرفتن هزینه برای فرد دیگر نماز بخواند به این نماز، نماز نیابتی گفته می‌شود.

بر پایه فقه شیعه، نماز استیجاری به نیابت از شخص زنده صحیح نیست. به طور مثال نمازهای قضای والدین فوت شده که بر عهده پسر بزرگ است می‌تواند شخصی را اجیر کرده تا نمازهای قضا را به جا بیاورد و به او مبلغی را بدهد. برای تعیین مبلغ اجرت می‌توان از دفتر مرجع تقلید خود کسب تکلیف نمود.

نائب گرفتن برای نماز قضا

یکی از احکام مهمی که در نماز به آن پرداخته شده این که تا انسان زنده است اگرچه از خواندن نماز قضاهای خود عاجز باشد، دیگری نمی‌تواند به عنوان نائب نمازهای او را قضا کند و فرد به هر نحوی که برایش امکان دارد باید نماز خود را به جا آورد حتی اگر مجبور باشد نشسته یا خوابیده آن را بخواند.

آیا کسی که نماز قضا دارد می‌تواند نماز مستحبی بخواند؟

یکی از سؤالات پرتکرار در خصوص نماز قضا این است که آیا کسی که نماز قضا دارد می‌تواند نماز مستحبی بخواند؟ از نظر مراجع تقلید و فقهای دین مانعی نیست و فرد می‌تواند با وجود نماز قضا، نمازهای مستحبی و نافله را به جا آورد.

اثرات قضا شدن نماز  بر روح و روان انسان

نماز واجب یکی از حقوق الهی به شمار می‌رود و شخص بالغ و مکلّف باید آن را در وقت معین شده انجام دهد. در صورتی که کوتاهی کند باید قضای آن را به جا آورد. از عواملی که روح عبادت و معنویت را از انسان می‌گیرد و آسیب جدی به روح و روان آن می‌زند، غافل شدن از یاد خدا، معصیت و گناه و کاهلی در نماز است بخصوص این که در اول وقت خوانده نشود .

حال اگر این سستی موجب قضا شدن نماز شود، اثرات بدی را در زندگی برای او به دنبال دارد. از جمله این موارد تنگ شدن روزی است که در آخرالزمان بسیار اتفاق می‌افتد و دلیلش همان قضا شدن نمازهاست.

نمازهایی که در زمان بالغ نبودن، جنون، بیهوشی، کفر و زمان حیض و نفاس زنان خوانده نشده باشد، قضای آن نماز پس از بلوغ، به‌هوش‌آمدن، اسلام و پاک شدن زن واجب نیست.